Atmosfere salınan sera gazlarının artışı, küresel iklim değişikliğini hızlandırıyor ve bu da gezegenimizin geleceğini tehdit ediyor. Ne kadar enerji harcadığımızı, hangi kaynakları tükettiğimizi bilmeden de bu sürece dur diyemeyiz. Elektriği nasıl ürettiğimizden günlük plastik tüketimimize kadar her şey, karbon ayak izimizi büyütür. Peki, “Karbon ayak izi nedir?” ve bu izleri azaltmak için bireysel olarak hangi adımları atabiliriz? Çözümün anahtarı, tüketim alışkanlıklarımızı gözden geçirmek ve yenilenebilir enerji kaynaklarını hayatımıza dahil etmekten geçiyor.
Siz de karbon ayak izini azaltıp gezegenin geleceğinin korunmasına katkıda bulunmak istiyorsanız yenilenebilir enerji kaynağı olarak aradağınız güneş paneli modelleriniKoçtaş’ta bulabilirsiniz.
Bu hatırlatmayı da yaptığımıza göre gelin ilk olarak karbon ayak izini tanımlayalım.
Karbon ayak izi, günlük hayatımızda tükettiğimiz enerji ve ürünler sonucu atmosfere salınan sera gazlarının karbondioksit eşdeğerini ifade eder. Yani araba kullanırken çıkan egzoz gazı, elektrik üretiminde yakılan fosil yakıtlar veya paketli ürünlerin üretimi ve taşınması sırasında harcanan enerji gibi doğrudan ya da dolaylı pek çok adım bu izde rol oynar.
Karbon ayak izini azaltabilmek için zararlarını da bilmek önemlidir.
Karbon Ayak İzi Zararları Nelerdir?
Karbon ayak izinin artışı, sadece kutuplardaki buzulların erimesi gibi uzak görünen etkiler yaratmaz. İklim, ekonomi, sağlık ve doğal yaşam birbirlerine bağlı olarak bu zarardan etkilenir. Yani günlük hayatımıza doğrudan dokunan birçok sonucu vardır:
İklimsel olarak: Sıcak hava dalgaları ve uzun süren kuraklıklar yaşanır. Aşırı yağışlar, sel ve taşkın riskinde artış görülür. Sonucunda da tarım sezonları kayar ve üretimde dengesizlik yaşanır.
Ekonomik olarak; tarımsal verim düşüşü nedeniyle gıda fiyatları yükselir. Fosil yakıtlara bağımlılık yüzünden enerji maliyetleri artar. İklim felaketleri sonucu oluşan sigorta ve onarım maliyetleri de artar.
Sağlık açısından; temiz su kaynakları azaldığı için hijyen sorunları ortaya çıkar. Küresel ısınmadan dolayı meydana gelen sıcak hava dalgalanmaları nedeniyle kalp-damar hastalıkları tetiklenir. Hava kirliliğinden dolayı da solunum yolu hastalıkları da artmaya başlar.
Doğal yaşam üzerindeki etkileri ise uzun vadede çok daha yıkıcıdır. Çünkü Türlerin yaşam alanlarının daralır. Orman yangınları çok daha yıkıcı ve sık meydana gelir. Ekosistem dengesinin bozulmasıyla biyolojik çeşitlilikte kayıplar yaşanır.
Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?
Karbon ayak izi soyut bir kavram değil; karbondioksit eşdeğeri (CO₂e) kilogram veya ton cinsinden ölçülebilir bir değerdir. Bu sayede bireylerin, şirketlerin ve ülkelerin doğaya bıraktığı etki net bir şekilde hesaplanabilir.
Karbon ayak izini azalatabilmek adına karbon ayak izi hesaplama yapmak için dikkate alınacak başlıca alanları sıralayalım:
1 litre benzin = yaklaşık 2,3 kg CO₂
Günlük işe gidip gelme mesafesi yıllık onlarca ton emisyon anlamına gelebilir.
Türkiye ortalamasında 1 kWh elektrik = 0,43 kg CO₂
Aylık 200 kWh tüketim, yaklaşık 86 kg CO₂ salımı demek.
1 kg kırmızı et üretimi = ortalama 27 kg CO₂e
Sebze ve baklagillerin karbon ayak izi çok daha düşüktür.
Bunların yanı sıra plastik şişeler, tek kullanımlık ürünler, ithal mallar, üretim ve lojistik süreçleri de karbon salımını, dolayısıyla karbon ayak izini artırır.
Türkiye’de durum: 2022 verilerine göre kişi başına yıllık sera gazı emisyonu 6,6 ton CO₂e civarındadır ve bu rakam giderek artmaktadır. Dünya ortalaması 4,7 ton iken gelişmiş ülkelerde bu rakam 10 tonun üzerindedir.
Karbon Ayak İzin Nasıl Azaltılır?
Tüketim arttıkça karbon ayak izi de artar. İkisinin arasındaki bu tetikleyiciliği göz önünde bulundurarak günlük tüketim alışkanlıkları ve tercihleri gözden geçirmek gerekir.
Ulaşım tercihi olarak; uzun mesafede toplu taşıma ya da paylaşımlı araç kullanılabilir. Kısa mesafede ise yürüyüş, bisiklet kullanımı ya da elektrikli scooter gibi tercihler yapılabilir.
Enerji üretimi ve tüketimi doğrudan karbon ayak izini artırdığı için tasarruflu çözümler karbon ayak izinin azaltılmasında etkili olur. Bunun içinde az enerji harcayan LED ampuller, akıllı prizler ve A+++ enerji sınıfı beyaz eşyalar tercih edilebilir. Enerjinin tüketim noktasında bir diğer adım ise evlerde ısı yalıtımı yapılması. Yalıtım sayesinde hem doğalgaz hem elektrik enerjisi boşa gitmez, tüketim de azaltılmış olur.
Geri dönüşüm ve yeniden kullanım da enerjiyi iyi yöneterek karbon ayak izi azaltma adımları arasındadır. Atıkları ayrıştırıp yeniden kullanılabilir hale getirmek, kullanılmayan eşyaları çöpe atmak yerine onlardan kullanılabilir bir şeyler yapabilmek sadece bir hobi olmaktan öte sürdürülebilir bir çözüm olarak karşımıza çıkar.
İthal ürünlerin karbon ayak izi daha yüksektir. Hem yerli tüketiciye destek olmak hem de karbon ayak izini düşürebilmek için ithal ürün yerine yerli ürün tercih etmek gerekir.
Plastik konusu karbon ayak izinde hayli önemli bir konu. Çünkü plastik doğada yüzyıllar boyu çözünmez ve üretimi yüksek enerji harcanmasını gerektirir. Bu nedenle plastik tüketimini azaltmak, yeniden kullanılabilir alternatifler tercih etmek ve geri dönüşüm alışkanlıklarını güçlendirmek karbon ayak izini düşürmede etkili bir adım olur. Bunun için bez torba ve cam şişe gibi alternatifler değerlendirilebilir.
Gereksiz tüketimden kaçınmak, bilinçli alışveriş yapmak ve ihtiyaçlar doğrultusunda hareket etmek, karbon ayak izini azaltmanın en temel yollarından biridir. Enerji, su ve malzeme tasarrufu sağlayan bir yaşam tarzı benimsemek, çevreyi korumanın yanı sıra uzun vadede tasarruf da sağlar.
Yenilenebilir enerjiye geçiş yapmak karbon ayak izi azaltmak için en iyi yöntemlerden biri. Çünkü fosil yakıtlar yerine güneş, rüzgar veya biyokütle gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapmak, karbon ayak izini ciddi şekilde azaltır. Evlerde güneş paneli kullanımı, elektrikli araçlar için yeşil enerji tercihleri veya işletmelerin yenilenebilir enerjiye yönelmesi, hem çevreyi korur hem de fosil yakıt tüketimini azaltarak daha sürdürülebilir bir çözüm sunar.
Karbon ayak izini azaltma yöntemlerinden detaylı bir şekilde bahsettik. Siz de yaşamınızda küçük adımlarla büyük değişimler istiyorsanız, tüketim alışkanlıklarınızı değerlendirebilirsiniz. Ayrıca, yenilenebilir enerjiye geçiş yapmak için Koçtaş’ın güneş paneli modellerini tercih ederek hem çevreye katkıda bulunabilir hem de enerji tasarrufu sağlayabilirsiniz.
