Yemek yaparken veya yemek yedikten sonra pek çok gıda atığı ortaya çıkıyor. Yani lezzetli yemekler yaptığımız mutfaklarımız aynı zamanda gıda israfının merkezi haline gelmiş durumda. “Peki, bu durumun önüne geçmek için ne yapabilirim?” diye merak ediyorsanız bu atıkları çöpe göndermeden tekrar doğaya kazandırmanın yolu olan kompostlama ile tanışmanın zamanı geldi.
Kompostlama sayesinde organik atıkları gübreye dönüştürerek tekrar değer zincirinin bir parçası haline getirebilirsiniz. O halde gelin, kompost nedir ve nasıl yapılır, tüm detayları ile inceleyelim.
Bitkilerin gelişimi için önemli bir yere sahip olan gübrenizi kompostlama ile elde ettikten sonra bitki bakımı için ihtiyacınız olan diğer toprak ve çiçek bakımı ürünlerini de Koçtaş’ta bulabilirsiniz.
Kompost, organik atıkları yeniden doğaya kazandırmanın etkili yöntemlerinden biridir. Kompostlama sayesinde organik atıklar doğal yollarla çürütülerek doğal bir gübre haline gelir. Böylece organik atıklar çöpe gidip israf olmadan yeniden değer zincirine kazandırılır. Bu özelliği sayesinde de kompost sadece bir geri dönüşüm yöntemi değil, aynı zamanda hem israfın önüne geçmek hem de doğanın döngüsüne katkıda bulunmak için en basit ve etkili yöntemlerden biri olarak karşımıza çıkar.
Hangi Atıklardan Kompost Yapılır?
Kompost yapabilmek için öncelikle hangi atıklardan kompost yapıldığını öğrenmek oldukça önemlidir. Çünkü kompostun bitkileri besleyen ve gelişimi destekleyen bir yapıda olması için içerisine konulan atıklara dikkat edilmesi gerekir.
“Peki, hangi atıklar kompost için uygun?” diye merak ediyorsanız Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından belirtilen kompost yapımı için kullanılan ve kullanılmayan atıkları aşağıdaki tablodan inceleyebilirsiniz:
Kompost Yapılabilecek Atıklar
Meyve ve sebze artıkları
Yumurta kabukları
Kahve telvesi ve fitreler
Poşet çaylar
Fındık zurufu ve kabuğu
Karton, kağıt vs.
Dökülmüş, kurumuş, çürümüş yapraklar, dallar, diğer bitki artıkları
Biçilmiş çim parçaları
İç mekan bitkileri
Sap ve saman, tahıl sapları
Yapraklar
Talaş ve odun kıymıkları
Pamuk ve yün parçaları
Odun külleri
Antep fıstığı işleme atıkları
Zeytinyağı üretim atıkları (karasu hariç)
Çay işleme atıkları
Meyve suyu posaları
Şekerpancarı baş ve yaprakları vb. materyaller
Komposta Konulmaması Gereken Atıklar
Kara ceviz ağacı yaprakları ve dalları
Kömür ya da odun kömürü külleri
Süt ve süt ürünleri
Hastalıklı ve böcekli bitkiler ya da bitki parçacıkları
Sıvı yağlar, gres yağları, diğer yağlar
Et artıkları, balık kılçığı ve diğer atıkları
Pestisitlerle muamele edilmiş bahçe üzerine dökülmüş, kurumuş, çürümüş yapraklar, bahçe üzerindeki dallar, diğer bitki artıkları
Kedi köpek dışkıları veya kullanılmış kedi kumu
Tohum içeren yabani bitkiler
Plastik, cam, metal içeren maddeler
Temizlik malzemeleri
Çay ve kahve poşetleri
İşlenmiş ve alüminyumlu kâğıtlar
Tıbbi atıklar
Kısacası kompost yaparken atıkları ayrıştırmak, dikkat edilmesi gereken ilk adımdır. Bunun dışında yapım aşamasında da kompostun verimli olması için azot ve karbon dengesini sağlamak gerekir. Bunun için de kompost yapılabilecek atıklar, yeşil ve kahverengi olarak iki kategoriye ayrılır.
Sebze ve meyve atıkları, taze ot ve yeşil yapraklar, ekmek, kahve ve çay atıkları ile yumurta kabukları gibi yeşil renkli atıklar azot kaynağıdır. Kuru yemiş kabukları, dal ve ağaç kabukları, kuru yapraklar, talaş sap ve saman gibi kahverengi atıklar ise karbon kaynağı olarak değerlendirilir. Kompostlama sayesinde oluşacak gübrenin azot ve karbon yoğunluğunu dengelemek için kompost yapımında hem yeşil hem de kahverengi atıklar dengeli bir şekilde eklenmelidir.
Kompost olarak değerlendirilebilecek atıkları keşfettiğimize göre şimdi, kompost yapımına geçebiliriz.
Kompost Nasıl Yapılır?
Kompost yapmak için farklı tekniklerle karşılaşmak mümkün. Ancak bu teknikler genel olarak sıcak ve soğuk kompostlama olmak üzere ikiye ayrılır. Bu iki kompostlamanın farklarını ise şu şekilde sıralamak mümkün:
Sıcak kompostlama, yüksek sıcaklıklar sayesinde mikroorganizmaların hızlı çalışmasını sağlar ve kompostun yaklaşık bir ay gibi kısa bir sürede olgunlaşmasına imkan tanır. Bu yöntem özellikle büyük hacimli organik atıkları hızlıca dönüştürmek isteyen restoranlar ve çiftçiler tarafından tercih edilir.
Soğuk kompostlama ise daha uzun sürede gerçekleşen bir süreçtir. Atıkların tamamen ayrışması 6 ila 12 ay sürebilir. Ancak daha az bakım ve müdahale gerektirdiği için evlerde yaygın olarak kullanılır. Eğer “Evde nasıl kompost yapabilirim?” diye düşünüyorsanız soğuk kompostlama tekniklerine yönelmek sizin için daha pratik olabilir.
Evde Kompost Yapma Teknikleri Nelerdir?
Evde yapmaya uygun olan soğuk kompostlama içerisinde başlıca iki kompost tekniği bulunur. Bu teknikler bokashi kompostu ve solucan kompostudur.
Evde kompost yapmak için tercih edilebilecek bu iki tekniğin özellikleri ise şu şekildedir:
Bokashi Kompostu
Bokashi kompostu, Japonya kökenli bir yöntemdir. Bu yöntemde anaerobik (oksijensiz) bir süreçle organik atıklar fermente edilir. Bu fermantasyon için de atıkların üzeri özel mikroorganizmalarla güçlendirilmiş bokashi kepeği ile kaplanır.
1. Malzemeler
Özel bir bokashi kovası (Bu kovalar genellikle hava geçirmez kapağa ve sıvı tahliye musluğuna sahiptir.)
Bokashi kepeği (Fermantasyon için gerekli mikroorganizmaları içerir.)
Sebze ve meyve kabukları, et ve süt ürünleri, pişmiş yemek artıkları gibi her tür gıda atığı (Et, süt, yemek artıklarının kullanılabilmesi bu kompostlama yönteminin önemli bir avantajıdır.)
2. Uygulama
Öncelikle kovaya bir miktar bokashi kepeği konulur.
Kepeğin üzerine ince bir tabaka halinde organik atıklar eklenir.
Her atık tabakasının üstüne tekrar bokashi kepeği serpilir ve bu işleme katmanlar şeklinde devam edilir.
Kova dolduğunda kovanın kapağı sıkıca kapatılır. Atıklar yaklaşık 15 gün boyunca fermantasyona bırakılır.
3. Sonuç
Fermantasyon sonucunda kovanın altında biriken sıvı, muslukla tahliye edilerek bitki gübresi olarak kullanılabilir.
Fermente olmuş katı atıkların da tamamen gübreye dönüşmesi için toprağa gömülmesi gerekir. Katı atıklardan oluşan posa, toprağa gömüldükten sonra daha hızlı ayrışma sağlanarak yaklaşık 2 ay sonra kompostlaşır.
Solucan Kompostu
Organik atıkların kırmızı Kaliforniya solucanları olarak adlandırılan özel solucan türleri tarafından ayrıştırıldığı kompostlama tekniğidir.
1. Malzemeler
Kırmızı Kaliforniya solucanları
Solucanlar için özel bir kompost kutusu veya kutu olarak kullanılacak ahşap/plastik kap
Solucan yatağı olarak kullanılacak nemli kağıtlar veya karton parçaları
Meyve ve sebze kabukları, kahve telvesi, çay poşetleri, yumurta kabukları gibi organik atıklar
2. Solucanların Beslenmesi ve Bakımı
Bu kompostlama tekniğinde solucanlar gıda atıkları ile beslenir. Bunun için solucanlara günlük ya da haftalık olarak küçük miktarlarda atık eklenir.
Çürümeyi önlemek için et, süt ürünleri ve yağlı gıdalar eklenmemelidir.
Solucanların çalışmasının yavaşlamaması için kompost kutusu sürekli olarak nemli tutulmalıdır.
Haftada bir kez kutu karıştırılarak oksijen sağlanmalıdır.
3. Sonuç
Solucanların atıklarla beslenmesi sonucunda yaklaşık 2-3 ay içinde solucan gübresi elde edilir. Bu gübre, bitkilerin beslenmesi için saksılarda veya bahçelerde kullanılabilir.
Kısacası bu iki teknikle de organik atıklarınızı gübreye dönüştürerek evinizdeki veya bahçenizdeki bitkilerin verimli bir şekilde gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz. Üstelik atıkları tekrar doğaya kazandırarak organik maddelerin israf olmasının önüne geçebilirsiniz. Ancak unutmayın ki bitki bakımında gübre kullanımı kadar bitkilere uygun toprak seçimi de oldukça önemli. Bitki bakımının temelini oluşturan toprak türlerini keşfetmek için ise “Hangi Bitki İçin Hangisi Uygun?: Toprak Çeşitleri ve Özellikleri” yazımızı okuyabilirsiniz.
