Aktif deprem fay hatları üzerinde yer alan ülkemizde hemen herkes bina temeli, taşıyıcı sistem, beton çeşitleri gibi birçok teknik detayı araştırır oldu. Çoğumuz kulaktan dolma bilgilerle de olsa perde beton duvar ile mukavemeti artan binaların depremde büyük hasar almadığını öğrendik. Biz de bu yazımızda “Perde beton nedir?”, “Perde beton depreme karşı dayanıklı mı?” gibi sorulara cevap vereceğiz.
Perde beton, kirişlerden aldığı yükü temele ileten bir yapı elemanıdır. Çoğumuzun bildiği gibi kolonlar da yükü temele aktarırlar. Ancak kolon, binanın düşey yükünü taşırken perde beton duvar ise deprem, rüzgar gibi binanın maruz kaldığı yatay yükü taşır.
Perde duvar, genellikle beton ve çelik takviye çubuklarından yapılır. Çelik çubuklar, duvarın mukavemetini ve sağlamlığı arttırırken beton da bu çubukları korozyondan korumaya yardımcı olur. Perde betonlar, yatay yüklere karşı yüksek direnç gösterdikleri için binanın iç duvarlarından çok dış duvarlarında kullanılır.
Perde Beton Depreme Karşı Dayanıklı mı?
Binanın özellikle depreme karşı dayanıklı olmasında bu denli önemli olan perde beton sağlam mı diye merak edenler olduğunu tahmin ediyoruz. 2018 yılında yayımlanan Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ne göre perde duvarın kalınlığı en az 25 cm, uzun kenarının kalınlığına oranı ise en az 6 katı olmalı. Yani perde duvarın kalınlığı 30 cm olursa uzunluğu da en az 180 cm olmalı. Sevdiklerinizle birlikte evinizde huzur içinde yaşayabilmeniz için bu oran, perde duvarın deprem davranışı yani depreme karşı dayanıklılığı açısından önemli.
Haydi gelin, deprem anında bir bina nasıl hareket ediyor, perde beton sistemi bu harekete karşı nasıl tepki veriyor birlikte bir göz atalım. Hepimiz biliyoruz ki deprem olduğunda binanın altındaki zemin sallanır. Bu sarsıntı, binanın ve tabii ki duvarların hareket etmesine neden olur. İşte, perde beton burada devreye girer ve yatay yükleri duvarlardan temele aktararak bu harekete karşı binanın direnmesine yardımcı olur. Bu esnada beton duvardaki çelik takviye çubukları da yüklerin duvar boyunca eşit olarak dağılmasını sağlar. İşte bu iş birliği, duvarın büyük hasar görmesine veya çökmesine engel olur.
Bir örnekle anlatalım: Üst üste dizilmiş, birbirine yapışık birkaç sıra kitap olduğunu düşünün. Bu kitap yığını düzgün dizilmiş dahi olsa var gücünüzle yan taraftan iterseniz onları bir arada tutacak bir destek olmadığı için kitapları devirirsiniz. Ama eğer kitap yığınları arasına sağlam yatay bir destek koyarsanız, ne kadar iterseniz itin kitaplar devrilmez. Uyguladığınız güce bağlı olarak belki düzenleri bozulabilir. İşte, perde beton duvar da binanız için bu görevi görür ve kuvvet dağılımını dengeleyerek bütünlüğü sağlar.
Perde Beton Nasıl Yapılır?
Özellikle büyük ve yüksek binalarda depreme karşı binaların güvenliğini arttırmak için perde beton kullanmak önem taşır. Ancak her konuda olduğu gibi uygulamanın doğru yapılması da bir o kadar önemli. Gelin, önce adım adım perde duvar yapımına bakalım, ardından da perde duvarların dayanıklılığını sağlamak için dikkat edilmesi gerekenlere göz atalım.
İlk adım elbette perde duvarı tasarlamak. Bu sadece şekline, boyutlarına karar vermek demek değil. Duvarın boyutu ve kalınlığının yanı sıra takviye tipinin ve miktarının belirlenmesini de içerir. Tasarımı, uzman bir yapı mühendisi tarafından yapılmalıdır.
Bir sonraki adım, kalıbı yapmak. Kalıp, sertleşirken betonu yerinde tutacak geçici yapıdır. Kontrplak veya çelik gibi güçlü malzemelerden yapılmalı ve duvarın düz olmasını sağlamak için uygun şekilde hizalanmalıdır.
Kalıp yerleştirildikten sonra çelik çubuk takviyeleri yerleştirilir. Çelik çubuklar duvarı güçlendirmeye ve çatlamasını önlemeye yardımcı olur.
Bu işlemin ardından, boşluk kalmaması açısından yavaş ve eşit şekilde kalıba beton dökülür.
Son olarak su kaybını engelleyerek sağlamlaşması için betona kürleme işlemi yapılır ve sertleşmesi beklenir.
Perde duvar yapımı, adım adım takip edilse de dayanıklılığı açısından uygulamada dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunur:
Öncelikle beton uygun şekilde karıştırılmalı ve yerleştirilmelidir.
Çelik takviye çubukları doğru yerlere yerleştirilmeli ve betona uygun şekilde bağlanmalıdır.
Betonun ayrıca düzgün bir şekilde kürlenmesi gerekir. Bu da yavaş ve eşit şekilde kuruması anlamına gelir.
Suyun betona sızmasını ve çelik çubukların korozyona uğramasını önlemek için de uygun bir yalıtım yapılmalıdır.
Ayrıca binanın ağırlık merkezi ile rijitlik merkezinin birbirine yakın olmasını sağlamak amacıyla perde betonlar simetrik bir şekilde yerleştirilmeli. Böylece bina deprem esnasında elastik bir davranış sergiler. “Bu ne demek?” derseniz önce ağırlık ve rijitlik merkezini açıklamakta fayda var. Ağırlık merkezi, binanın tüm kütlesinin toplandığı noktadır. Rijitlik merkezi ise binanın eğilmeye veya bükülmeye karşı en dirençli olduğu noktadır. Bu iki merkez birbirinden uzaklaştıkça yani bina içinde yük eşit şekilde dağılmadığı sürece deprem sırasında binanın hasar alma olasılığı artar.
Bunu bir örnekle anlatalım. Bir tahterevalli hayal edin. Oldukça ağır bir kişi tahterevallinin ucuna oturursa tahterevalli dengesizleşir. Ancak bu kişi tahterevallinin ortasına oturusa tahterevallinin çok daha sağlam ve dengede olduğunu söyleyebiliriz. Bunun nedeni, kişinin ağırlığının dönme noktasına daha yakın olmasıdır. Bu da tahterevalliyi devrilmeye karşı daha dirençli hale getirir.
Perde Beton Maliyeti Nedir?
Perde beton maliyeti genel olarak beton, demir ve işçilik kalemlerinden oluşur. Kendisi gibi taşıyıcı yapı elemanı olan kolonlar ile karşılaştırıldığında daha büyük boyutlarda inşa edilen perde duvarın maliyeti, gerek işçilik gerek kullanılan malzeme miktarı nedeniyle daha yüksektir. Ancak yaşadığımız binanın depreme karşı dayanıklı olmasında daha etkili olduğu düşünülürse bu maliyet farkı göz ardı edilebilir.
Perde Beton Nasıl Anlaşılır?
Evinizin duvarında bir tadilat yaptıracaksınız ve perde duvara zarar vermemek için hangisinin perde duvar olduğunu belirlemek istiyorsunuz. Belki de sadece hangi duvarın perde duvar olduğunu merak ediyorsunuz. Özellikle tadilat yaptıracaksanız ve bir duvarın perde duvar olup olmadığından emin değilseniz bir yapı mühendisine danışmanızı öneriyoruz. Peki ama sadece merak ettiğiniz için perde duvarı kendiniz nasıl anlayabilirsiniz?
Başta da belirttiğimiz gibi perde duvar genellikle binanın dış duvarlarında kullanılır ve en az 25 cm kalınlığında olur. Temelden çatıya kadar süreklilik gösterir. Ayrıca bir perde duvara kapı tıklatır gibi yumruğunuzla vurursanız beton yoğun olduğu için çok az titreşim hissedersiniz. Bu farkı hissedebilmek için farklı iç ve dış duvarlara vurabilirsiniz.
Evinizde herhangi bir tadilat yaptıracaksanız perde duvarın zarar görmemesi çok önemli. Çünkü binanızı sağlamlaştıran, deprem esnasında az hasar almasını sağlayan duvarınız o. Herhangi bir deprem sonrasında ya da farklı bir sebeple ara sıra çatlak veya hasar olup olmadığını kontrol edin. Hasar meydana gelmişse güvenliğiniz için bir uzmana danışarak işinin ehli ustalarla en kısa sürede onarın. Bunun için inşaattan elektroniğe, tesisattan marangoza onlarca farklı kategoride usta arayanlarla deneyimli ustaları buluşturan Ustabilir platformundan yararlanabilirsiniz.
