İnşaatlarda kullanılan demir çubukların bazılarının yüzeylerinin düz olmadığını, aynı lastiklerin yüzeyi gibi oluklar olduğunu mutlaka fark etmişsinizdir. Nervürlü demir adı verilen bu tür demirler; betonarme yapılarda, üzerlerindeki girinti çıkıntılar sayesinde betonun mukavemetini arttırmak için kullanılır. Son dönemde ülkemizde yaşanan yıkıcı depremler sonrasında nervürlü demirin bina dayanıklılığı açısından öneminin daha çok anlaşıldığını söyleyebiliriz. Bu yazımızda nervürlü demir hakkında bilmeniz gerekenleri paylaşıyoruz.
Nervürlü demir, betonarme yapılarda tercih edilen ve yassı demire alternatif olarak üretilen bir donatıdır. Nervürlü inşaat demiri olarak da anılan nervürlü demir, aslında demir değil de yüksek mukavemetli bir çelik türüdür. Karbon ve manganez elementlerinden oluşur. Betonun mukavemetini arttırmak için kullanılan girintili çıkıntılı bir yapıya sahiptir.
Genel standart olarak 12 metre uzunlukta üretilen nervürlü demir, prefabrik yapılarda sıklıkla kullanılır. İstenilen uygulamaya bağlı olarak nervürler yani çıkıntılar farklı boyutlarda ve aralıklarda olabilir. Genel olarak bu çıkıntıların boyutları 8 mm ila 40 mm arasında değişir. Dişli yapısı sayesinde betonu daha sıkı tutabildiği için de inşaat projelerinde güvenle kullanılabilir.
Nervürlü demir birçok kullanım alanına sahip çok yönlü bir malzemedir:
Genellikle beton temelleri güçlendirmek için kullanılır. Nervürler, binanın ağırlığını daha eşit bir şekilde dağıtmaya yardımcı olarak temelin batmasını veya çatlamasını önler.
Binanın ağırlığını desteklemek ve temele aktarmakla sorumlu olan kiriş ve sütunların yapımında da nervürlü demir kullanılır.
Yamaçları stabilize etmek ve erozyonu önlemek için kullanılan kaya veya betonla dolu sepetler olan gabyonların yapımında kullanılır.
Nervürlü Demir Çeşitleri Nelerdir?
Çeşitli bina uygulamalarında kullanıma uygun, güçlü ve dayanıklı bir malzeme olan nervürlü demirin kalınlığı, nervürlerin boyutu ve aralığı performansını etkiler. Bu nedenle projeye uygun doğru tip nervürlü demirin seçimi önem arz eder.
Yüzey işlemine göre iki ana nervürlü demir türü vardır: Deforme nervürlü demir ve düz nervürlü demir.
Deforme Nervürlü Demir Nedir?
Deforme nervürlü demir, düz nervürlü demirden daha belirgin nervürlere sahiptir. Strese karşı daha dayanıklıdır, ancak üretimi maliyeti daha yüksektir. Yüksek dayanıklılığa sahip deformasyonlu çelik çubuk, betonarme yapıda doğrudan kullanıldığı gibi soğuk çekme sonrası ön gerilimli donatı çubuğu olarak da tercih edilebilir. Geniş esnekliği sayesinde inşaat alanında birçok alanda sıkça kullanılır.
Deforme edilmiş nervürlü demir, yapıya ekstra dayanıklılık sağlarken yapıların çeşitli yükler altında daha iyi performans göstermesini destekler. Binaların deprem ve diğer doğal afetlerde hasara karşı korunmasına yardımcı olur. Büyük açıklıklı köprüler, yüksek binalar ve diğer büyük yapılar gibi projelerde yaygın olarak kullanılır.
Düz Nervürlü Demir Nedir?
Düz nervürlü demirler; sarmal şekil, balıksırtı şekli ve hilal şekli olmak üzere üç farklı nervürle üretilir. Bu şekiller, çubuğun yüzeyinde daha fazla tutunma sağlar. Böylece çubuklar, yapıların dayanıklılığını artırır ve olası kaymaları engeller. Strese karşı daha az dayanıklı olan düz nervürlü demirlerin üretim maliyeti daha düşüktür. Genellikle takviye edici çelik çubuğun kayması beklenen otoyol kaplamaları veya segmental köprülerde kullanılır.
Nervürlü Demir ile Düz Demir Arasındaki Fark Nedir?
Nervürlü demir ile düz demir arasındaki farklar maddeler halinde şu şekilde:
Çubuk şeklinde nervürsüz bir yapıya sahip olan düz demir, yapıları dik tutmak için kullanılırken nervürlü demir ise yapıların temeline güç katar. Nervürlü demirlerin yüzeyinde bulunan dişler, betonun yapışmasını sağlayarak kayma gibi olumsuzlukları önlemeye yardımcı olur.
Düz demir, daha elastik bir yapıya sahiptir. Özellikle çatı ve kat kirişleri, kolonlar, otoparklar, fabrikalar, binalar, üst geçitler, hangarlar ve çelik konstrüksiyon uygulamalarında düz demir tercih edilir.
Çıkıntılar demir ile beton arasındaki bağın artmasına yardımcı olduğu için nervürlü demir, çekme ve kayma gerilmelerine karşı daha dayanıklıyken düz demir ise bu gerilmelere karşı daha az dirençlidir.
Nervürlü demirin üretimi daha maliyetlidir. Ancak uzun süreli kullanılabildiği için uzun vadede daha ekonomik olduklarını söyleyebiliriz.
Nervürlü Demir Ne Zaman Kullanılmaya Başlandı?
İlk kullanımı net olarak bilinmemekle birlikte 19. yüzyılın sonlarında icat edildiği düşünülmektedir. Üretimini daha ekonomik hale getiren yeni üretim tekniklerinin geliştirilmesinden sonra yani 20. yüzyılın başlarında daha yaygın olarak kullanılmaya başlandı.
Türkiyede Nervürlü Demir Ne Zaman Kullanılmaya Başlandı?
Ülkemizde nervürlü demir daha önce kullanılıyor olsa da kullanmak zorunlu değildi. 1999 Gölcük Depremi’nde yıkılan binaların çoğunda nervürlü demir kullanılmadığı, başka bir deyişle düz demir kullanılan birçok binanın yıkıldığı gözlemlendi.1999 depremi sonrası revize edilen Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği ile binalarda nervürlü demir kullanımı zorunlu oldu.
Nervürlü Demir Hakkında Sık Sorulan Sorular
Nervürlü demirin özellikleri, farkı ve avantajlarına değindiğimiz yazımızın ardından bu konuda en çok merak edilen sorulara yanıt veren özet bir bölümü aşağıda bulabilirsiniz.
Nervürlü demir ne demek?
Nervürlü demir, yüzeyinde bir dizi birbirine paralel nervür yani çıkıntı olan bir tür çelik çubuktur. Bu çıkıntılar demire daha fazla güç ve dayanıklılık kazandırdığı için inşaat uygulamalarında kullanım için idealdir.
Nervürsüz demir neden yasaklandı?
1999 Gölcük Depremi’nde yıkılan binaların çoğunda nervürlü demir kullanılmadığı, başka bir deyişle düz demir kullanılan birçok binanın yıkıldığı gözlemlendi. Bu nedenle 1999 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği ile binalarda nervürlü demir kullanımı zorunlu hale getirilirken beton içinde sıyrılma nedeniyle yıkıma sebep olduğu tespit edilen düz demir kullanımı yasaklandı.
Nervürlü demir neden önemli?
Nervürlü demirin üzerindeki nervürler, yapının ağırlığının daha eşit şekilde dağıtılmasına yardımcı olur, yapıya daha fazla güç ve dayanıklılık sağlayarak binanın bükülmesini veya burkulmasını önler. Böylece kolon ve kirişleri depreme karşı daha dayanıklı hale getirir.
Nervürün kullanılma sebebi nedir?
Demir, beton yapıların hayati bileşenlerinden biri. Yapı için kullanılan demir; çekme mukavemeti sağlar, çatlakları önler ve betonun dayanıklılığını arttırmaya yardımcı olur. Nervürler yani demirin üzerindeki çıkıntılar betonun demire yapışmasını sağlayarak kayma gibi olumsuzlukları önlemeye destek olur. Böylece demir ve beton birlikte hareket eder, betonun mukavemeti artar.
