Ülkemizin deprem riski göz önüne alındığında depremle yaşamayı öğrenmek ve depreme hazırlıklı olmak kaçınılmaz bir hal aldı. Her geçen gün deprem hakkında daha da bilinçleniyoruz. Bu süreçte bir deprem planı yapmanın önemini kavradık, evlerimizin depreme dayanıklılığını sorgular olduk.
Sadece bina içinde almamız gereken tedbirler dışında oturduğumuz, çalıştığımız binaların depreme dayanıklı olması için gerekenleri de öğrenir olduk. Böylece hayatımıza birçok teknik terim girdi. İşte, bunlardan biri de depreme dayanıklı radye temel. Bu yazımızda radye temel sistemi hakkında merak ettiklerinizi ele aldık.
Binanın dayanıklı olması tek başına yeterli değil. Zemin yapısı ve temelinin zemine uygun yapılması da bir o kadar kritik. Güçlü bir temel, binanın sel ve deprem gibi doğal afetlere karşı dayanıklı olmasını sağlar. Binayı planlayan mühendisten uygulayan işçiye, hatta bina sakinlerine kadar herkesin bu farkındalıkla hareket etmesi de bu açıdan önemli.
Radye temel, zemin yapısının dayanıklı olmadığı alanlarda bina dayanıklılığını ve bina sakinlerinin güvenliğini artırmak için kullanılan bir temel çeşididir. Bina zeminininin tamamına yüksek mukavemetli beton dökülerek yükün temele ve zemine eşit olarak dağılması sağlanır. Gerilmelere karşı dayanıklılığı arttırmak için beton, yuvarlak çelikten donatı çubuklarının arasına dökülür. Bu ikili sistem sayesinde evinizde sevdiklerinizle beraber gönül rahatlığıyla oturmamız için bina zemini sağlamlaştırılmış olur.
Radye temel, zeminin taşıma gücünün düşük olduğu ıslak, gevşek, sıkıştırılmamış, yeraltı su seviyesi yüksek olan, kendi içinde farklılık gösteren zeminlerde kullanılır. Ev, apartman, okul, hastane, otel, alışveriş merkezi gibi birçok bina türünde kullanıma uygundur.
Radye temelde, binanın ağırlığı daha fazla donatı gerektiren daha geniş bir alana dağıtıldığı için diğer temellere göre daha fazla demir kullanılır. Yani radye temel sisteminin dayanıklılığını kullanılan demir miktarı sağlar. Oransal olarak bakacak olursak radye temelde kullanılan demir miktarı, toplam beton hacminin %0,5 ila %1’i iken diğer temel türlerinde bu oran %0,2 ila %0,3 arasındadır. Ayrıca radye temel kullanılan yapılarda yükün eşit dağılması için binanın dış duvarlarının oturduğu alandan her yönde birer metre taşacak şekilde temel atılır.
Radye Temel Çeşitleri Nelerdir?
Ofis, ev, otel, okul, hastane, alışveriş merkezi, tiyatro binaları, stadyumlar… Günlük hayatımızda girip çıktığımız binalar saymakla bitmez. Çeşitlilikleri, kullanım amaçları, yükseklikleri ve boyutları birbirinden bu kadar farklı binalar söz konusu olunca dayanıklılık için kullanılan radye temel çeşitleri de değişiyor. Zeminin yapısı, binanın zeminde oluşturduğu yük, duvarlarının ya da kolonlarının açıklıklarına göre dört farklı radye temel bulunuyor.
Kirişli Radye Temel Nedir?
Kolon veya duvarların arası daha açık olan binalarda dayanıklılığı artırmak için kirişlerin kullanıldığı temeldir. Değişiklik gösteren zeminlerde binada oluşabilecek farklı oturmalara karşı kullanılır. Kolonlar kirişlere oturtulur ve bu durum, zemindeki beton plağa gelecek etkiyi azaltır.
Kirişler binanın bodrum katında olacağı için bu alanın kullanım alanını daraltır. Bodrumda düz bir alan isteniyorsa kirişlerin gizli olduğu alttan kirişli temel kullanılabilir. Zemin ve bina yapısına daha uygun olduğu için üstten kirişli temel kullanıldıysa kirişlerin arası dolgu malzemesi ile doldurularak bodrumu daha kullanışlı hale getirmek mümkündür.
Kirişsiz Radye Temel Nedir?
Bu radye temel türü; bina yükünün az olduğu, kolon ve duvarların birbirine yakın olduğu yapılarda kullanılır. Kolonlar doğrudan beton plağa oturtulur. Kiriş kullanılmadığı için düz radye temel olarak da bilinir. Radye temelin üstü, binanın bodrum katının zeminini oluşturur. Kiriş kullanılmadığı için binaların bodrum katında kullanışlı geniş düz bir alan oluşur.
Kirişsiz radye temelde kolonlara aşırı yük binerse iki yüzey zıt yönde kaymaya başlar ve açısal olarak bir şekil değişimi yaşanır. Bunu engellemek için kolon yüklerini daha geniş bir alana yaymak ve radye temele aktarmak gerekir. Bu amaçla kolonların alt uçlarına, mantarı andıracak şekilde kalınlaştırma yapılır. Bu temele de mantar radye temel deniliyor.
Zeminden gelen su basıncı yüksek ve binanın yükü fazla olduğu durumlarda ise zemin taşıma kapasitesi zayıf olur. Bazı binalar da yapının yükü duvarlar tarafından taşınacak şekilde planlanır. Bu durumlar söz konusu olduğunda duvarlar arasında stabiliteyi sağlamak ve zamanla oluşacak oturma veya kaymayı önlemek amacıyla duvarlar arasında ters kemerler kullanılır. Bu tarz temele de ters kemer radye temel denilir. Bu temelin dayanıklı olması için dış duvarların kalın ve güçlü olması önemlidir.
Radye Temel Nasıl Uygulanır?
Radye temelin dayanıklılığı, kullanılan demir miktarına bağlıdır. Ancak uygulamanın doğru yapılması da bir o kadar önemli. Gelin, adım adım radye temel nasıl uygulanır bir bakalım.
Saha Hazırlığı: Radye temel yapımı, saha hazırlığı ile başlar. Öncelikle binanın inşa edileceği alan gerekli derinliğe kadar kazılır.
Toprak Sıkıştırma: Kazı sonrası, temelin çökmesini engellemek için toprak sıkıştırılır.
Su Yalıtımı: Saha hazırlandıktan sonra, nemin betona sızmasını önlemek amacıyla uygun özellikte izolasyon malzemesi kullanılarak su yalıtımı yapılır.
Çimento-Kum Macunu Dökülmesi: İzolasyon malzemesinin üstüne çimento-kum macunu dökülür.
Çelik Çubuk Donatılarının Döşenmesi: Ardından temelin çatlamasını önlemek için gerekli aralıklarla çelik çubuk donatılar döşenir.
Beton Dökümü: Çelik çubuk donatıların aralarına eşit miktarda yüksek kalitede beton dökülür.
Betonun Sağlamlaşması: Betonun sağlamlaşması ve temelin güçlenmesi için su kaybını engellemek önemlidir.
Kürleme İşlemi ve Sertleşmenin Beklenmesi: Son olarak betona kürleme işlemi yapılır ve sertleşmesi beklenir.
Doğru uygulama için radye temel, bu konuda uzman mühendisler ve ustalar tarafından yapılmalıdır. Siz de radye temel kullanarak depreme dayanıklı bir bina yaptırmak istiyorsanız bunun projeniz için doğru temel olup olmadığı konusunda uzman bir mühendise danışmanızı öneririz.
Radye Temel Depreme Dayanıklı mıdır?
Radye temel, deprem anında binayla birlikte hareket ederek büyük oranda hasar oluşmasını engellediğinden deprem riski yüksek bölgelerde güvenli binalar inşa etmek için ideal çözümdür. Binanın yükünü daha geniş bir alana dağıtarak toprak üzerindeki gerilmeyi azaltır. Toprağın sıkışmasını ve binanın kayarak eğilmesini önler. İzolasyon yapıldığı için de yer altı sularından etkilenmez. Bu özellikleri ile diğer temellere göre depreme karşı daha dayanıklıdır. Peki, radye temel kaç şiddetinde depreme dayanır?
Bir temelin depreme dayanıklılığı; temelin tasarımı, zemin tipi, depremin büyüklüğü, kullanılan malzeme kalitesi, doğru uygulama gibi bir dizi faktöre bağlıdır. Depreme dayanıklı bir temel için tüm bu faktörlerin dikkate alınmış olması, temel yapım aşamalarının atlanmaması, doğru uygulanması ve beklenen deprem büyüklüğü de dikkate alınarak tüm hesaplamaların özenle yapılması gerekir.
Profesyonel inşaat uygulamalarınız için ihtiyaç duyduğunuz güvenilir inşaat ve kaynak ustalarından Ustabilir uygulaması üzerinden teklif alabilirsiniz.
Radye Temel Avantajları Neler?
Radye temel kullanmanın birçok avantajı vardır:
Farklı birçok zeminde kullanılabilir.
Binanın ağırlığını geniş bir alana dağıtarak yapının farklı yerlerinde meydana gelecek oturma risklerini azaltır.
Zeminin dayanma kapasitesini artırır.
Deprem esnasında binayla birlikte hareket ettiği için hasarı en aza indirir.
İzolasyon yapıldığı için yer altı sularından etkilenmez.
Radye Temel Dezavantajları Neler?
Birçok avantajı olan radye temel, bazı dezavantajlara da sahiptir. Bu dezavantajlar sağlamlığı olumsuz etkileyen faktörler olmayıp daha çok binanın depreme dayanıklı olmasını sağlamak açısından uygulama ve maliyeti etkileyen faktörlerdir.
Yapımında yüksek mukavemetli beton ve çelik çubuk donatılar kullanıldığı için diğer temel türlerinden daha pahalıdır.
Kurulumu, diğer temel türlerine göre daha karmaşıktır.
Uygulaması doğru yapılmazsa kenar aşınması olabilir.
Kirişli radye temel, binanın bodrum katının kullanım alanını daraltır.
Yapımı için uzman bir ekibe ihtiyaç duyulur.
Mütemadi Temel ile Radye Temel Arasındaki Fark Nedir?
Bina yükü, deprem büyüklüğü, zemin tipi gibi birçok faktöre bakılarak bina için kullanılacak temel tipine karar verilir. Mütemadi temel yani sürekli temel ve radye temel de bir yapının ağırlığını desteklemek için kullanılan sığ temel türleridir.
Ayrık temel atılamayan zayıf zeminlerde ve bina yükünün yüksek olduğu durumlarda mütemadi temel kullanılır. Mütemadi temel, kolonların altında ve arasında betonarme kiriş gibi uzanır. Binanın farklı yerlerinde farklı oturmalara neden olacak şekilde homojenlik göstermeyen yoğun kum veya çakıl içeren zeminler, mütemadi temel kullanımı için uygundur. Daha çok küçük binalarda kullanılır. Radye temel ise yapı ağırlığının çok fazla olduğu yüksek binalarda ve zemin taşıma kapasitesinin düşük olduğu dolgu zeminlerde tercih edilir.
Radye temel, yapıyı desteklemek için geniş bir beton plakası kullanılarak inşa edilen bir temel türüdür. Genellikle zeminin düşük taşıma kapasitesi olan alanlarda tercih edilir.
Radye Temel Ne Zaman Kullanılır?
Yüksek binalar, zayıf zemin üzerine inşa edilen yapılar veya farklı yük dağılımlarına sahip yapılar için kullanılır. Ayrıca, zemin oturmalarını ve yapısal hasarları önlemek için de tercih edilir.
Radye Temel ile Normal Temel Arasındaki Fark Nedir?
Radye temel, yapıyı desteklemek için geniş bir beton plakası kullanırken, normal temeller genellikle daha dar sütunlar veya duvarlar üzerine inşa edilir. Radye temel, yükü daha geniş bir alana dağıtır.
Radye Temel İnşaatı Ne Kadar Sürer?
İnşaat süresi, projenin büyüklüğüne ve karmaşıklığına göre değişiklik gösterir. Ancak radye temel inşaatı, genellikle normal temellere göre daha fazla zaman alabilir.
Radye Temel Maliyeti Nasıldır?
Radye temel, genellikle normal temellere göre daha pahalıdır. Malzeme ve işçilik maliyetleri, projenin büyüklüğüne ve zeminin durumuna göre değişir.
Radye Temelde Su Yalıtımı Nasıl Yapılır?
Radye temelde su yalıtımı, genellikle izolasyon malzemeleri ve su geçirmez membranlar kullanılarak yapılır. Bu, betonun altından suyun sızmasını önlemek için önemlidir.
Radye Temel Hangi Zemin Tiplerinde Uygundur?
Radye temel, özellikle düşük taşıma kapasiteli, yumuşak veya heterojen zemin tiplerinde uygundur.
Radye Temelde Drenaj Sistemi Gerekli mi?
Evet, genellikle radye temellerde etkin bir drenaj sistemi gereklidir. Bu, su birikintilerini ve olası su hasarını önlemek için önemlidir.
