Davullar, zurnalar, gelin almalar… Evet, Türk düğün geleneklerinden bahsediyoruz. Geçmişten günümüze evlilik ritüeline eşlik eden pek çok farklı renkli adet bulunuyor. Hayatınızın en unutulmaz gününde siz de düğününüzü yaparken geleneklere uymak istiyorsanız bu yazı tam size göre.
Düğün telaşınız sırasında ihtiyaç duyduğunuz çeyiz eşyalarını ve evinizi yuva haline getirecek tüm beyaz eşya, mobilyalar ve daha fazlası için Koçtaş’ın yanınızda olduğunu unutmayın.
Türk düğün gelenekleri bölgeden bölgeye değişiklik gösterse de, genel olarak Türkiye’de yaygın şekilde uygulanan gelenekleri sıralamak mümkün. Gelin sırasıyla renkli adetlere göz atalım.
Geleneksel olarak ailelerin tanışıp ilişkiye ve evliliğe karşılılıklı olarak onay verdikleri nokta olarak değerlendirebiliriz. Kız isteme demek, kız ve erkek tarafının, çekirdek ya da geniş aile olarak bir araya gelmesini ifade eder. Bu sürede erkek tarafı çiçek, çikolata ve yüzükleri alıp kız evinin yolunu tutar. Kız isteme ritüellerinde ise gelin adayı damat adayı için özel bir Türk kahvesi hazırlar. Genelde tuzlu olan bu kahve, damada küçük bir şaka yapmak maksadıyla pişirilse de damadın bu tuzlu kahveyi birkaç seferde sonuna kadar içip bitirmesi hoş karşılanır. Bunu birbirlerini tanımayan aileler için de bir ortam yumuşatma anı olarak da değerlendirebilirsiniz. Eski dönemde damadı beğenmeyen gelin adaylarının tuzlu kahve yapması farklı bir anlam ifade ederken günümüzde kendi aralarında bir anı ve eğlenceyi ifade ediyor.
Kahveler içildikten sonra da damat adayının aile büyüğü konuya genellikle “Allah’ın emri, Peygamber’in kavliyle…” diyerek girer. Kız isteme merasimi de bu sözle birlikte resmiyet kazanır. Eğer iki taraf da onay verirse, artık yol “söz kesme” geleneğine doğru ilerler.
Söz Kesme
Söz kesme töreni kimi ailelerde kız istemenin hemen ardından yapılır. Bazı aileler ise farklı bir tarihte daha geniş katılımlı bir organizasyona çevirebilir. Bu tamamen ailenin bakış açısıyla ilgili bir karardır. Çoğunlukla kız tarafının evinde gerçekleşen törende sade bir masa hazırlanır, ikramlıklar sunulur ve çiftin yakınları da bu özel anlara şahitlik eder.
Söz yüzükleri bir kurdele ile bağlanır. Yine ailenin büyüğü tarafından çeşitli temenni ve niyetlerle bağlanan kurdele kesilir. Söz tepsisini genelde gelinin evlenmemiş yakın arkadaşı tutar. Makas ve yüzüklerin olduğu bu tepsiden makas alındığı sırada “makas kesmiyor” diyerek müstakbel damat adayından harçlık istenir.
Bu tören hem ailenin onayını hem de çiftin evlilik yolundaki kararlılığını simgeler. Söz kesildikten sonra ise sıra daha büyük bir adım olan nişan törenine gelir.
Nişan Töreni
Nişan töreni, söz töreninden daha büyük ve kız tarafı tarafından yapılan organizasyondur. Bu tören genellikle hem ailelerin hem de daha geniş çevrenin (akraba, arkadaş, komşu) dahil olduğu daha kalabalık ve gösterişli bir kutlama olarak gerçekleşir. Nişan töreni evde, bahçede ya da organizasyon mekanlarında yapılabilir. Bazı aileler nişanı düğün provası olarak değerlendirir. Özellikle renkli kişilikleriyle tanınan romanlar arasında nişan töreni neredeyse düğünü aratmaz.
Törende en önemli ritüeller ise yüzük takılması ve nişan bohçası alışverişidir. Bu noktada sözde takılan yüzükler tekrar takılabilir ya da yeni nişan yüzükleri alınabilir. Nişan yüzüklerini takma görevini yine aile büyüklerinden biri üstlenir.
Nişan bohçası ise hem gelin hem damat için hazırlanan hediyelerden oluşur. Gelin tarafı damat için gömlek, kravat, parfüm gibi kişisel bakım ve giyim ürünleri hazırlar. Damat tarafı ise gelin için pijama takımı, terlik, makyaj ürünleri ve benzeri eşyalar içeren bir bohça getirir. Genellikle pasta kesilir ve eğlenilir.
Kız isteme, söz ve nişanın ardından evlilik zamanı da belirlenir ve çeyiz hazırlığına başlanır. Geleneklere göre çoğu genç kızın annesi, kızları doğar doğmaz zaten el emeği çeyizleri hazırlamaya başlarlar. Ancak bu dönem eksiklerin tamamlanması konusunda çeyiz hazırlığının hız kazandığı bir zaman dilimidir.
Geleneksel olarak gelin tarafı tarafından hazırlanan çeyiz, yeni bir yuva kurulduğunda ihtiyaç duyulan (nevresim takımları, havlular, mutfak eşyaları, el emeği danteller ve hatta küçük ev aletleri vb.) eşyaları içerir.
Bazı bölgelerde çeyiz sandığı hazırlanır ve içine özenle yerleştirilen çeyizler, düğünden önce sergilenmek üzere “çeyiz serme” geleneğiyle tanıtılır. Bu gelenek hem gelin tarafının hazırlıklarını gösterme hem de misafirlerle paylaşma amacı taşır. Bu etkinlik de evlenmeden yaklaşık 10 gün önce yapılır.
Çeyiz alışverişi yapılırken hem geleneksel hem de modern ihtiyaçları göz önünde bulundurmak önemli. Bu konuda fikir almak istersen “Evlilik Hazırlıklarına Başlarken: Çeyiz Hazırlama Rehberi” başlıklı yazımıza da göz atabilirsin. Çeyizler hazırsa “artık düğüne çok yaklaştık” demek olan kına gecesinden bahsedebiliriz.
Kına Gecesi
Kına gecesinden düğünden hemen önce yapılan en duygusal organizasyonlardan biri olarak bahsedebiliriz. Çünkü genellikle düğünden bir veya iki gün önce yapılan bu ritüel, gelinin yeni hayatına uğurlanması anlamı taşır.
Kına gecesinde yapılan ritüeller yöresel olarak çok çeşitlilik gösterir. Genelde müstakbel gelin kıyafet olarak bindallı ya da kaftan giyer. Çoğunlukla kadınların olduğu bir eğlence ortamı yaratılır. Gelinin başına duvak örtüldükten sonra “Yüksek yüksek tepelere” şarkısı eşliğinde eline kına yakılır. Bu ritüel sırasında kınayı yakmadan önce gelin elini hemen açmaz. Damadın annesinin bu noktada gelinin avucuna altın bırakması beklenir. Sonrasında ise kına yakılır, gelinin aile evine vedası niteliği taşıdığı için de çoğunlukla göz yaşlarını tutamadığı unutulmaz bir ana dönüşür.
Tabii hüzün bulutlarının dağıtılması için sonrasında uzun uzun eğlenilir. Günümüzde hayli popüler bir ritüel olan kına geceleri artık gelinin de profesyonel dansçılarla birlikte dans kareografisi yaptığı bir eğlence biçimine dönüştü diyebiliriz.
Gelin Alma
Gelin almadan sonra gelinin ve damadın yakınlarının oluşturduğu geniş bir araç konvoyu yapılır. Her aracın aynalarında kırmızı kurdeleyle bağlanmış havlular olur. Konvoyun birbirini takip edebilmesi ve dağılmaması için bir işaretleme gibi düşünebilirsiniz. Yolculuk boyunca kornalar çalınır. Gelin arabasının önünü kesen çocuklara zarf içinde harçlık verilir. Sonrasında ise düğün alanına varılır.
Ayakkabı Altına İsim Yazma
Düğün yapılacak yere gelindiğinde de gelin de damat da son hazırlıklarını yaparlar. Genelde bu sürede gelin ayakkabısının altına gelinin bekar yakın arkadaşlarının isimleri yazılır. Ritüele göre düğün sonunda ismi tamamen silinen kişinin sıradaki gelin olacağına inanılır. Tabii sonra da düğün başlar!
Takı Töreni
Düğünlerin çoğunlukla en uzun süren ritüellerinden biri de takı merasimi. Evlenen çifte birlikte kuracakları yeni hayatlarında yardımcı olmak, başlangıçlarını desteklemek için düğüne gelen aile üyeleri, akrabalar, komşular ve arkadaşlar sıraya girer. Her biri geline ya da damada altın ya da para takar. Bu ritüel günümüzde sandık içine zarf atılmasıyla gerçekleşiyor. Herkes hediyesini zarfın içerisinde koyup ismini yazdıktan sonra hazırlanan sandığın içine atar. “Yanınızdayız” mesajı veren hem kültürel hem toplumsal anlamda oldukça köklü olan bu gelenek, Türkiye’nin pek çok bölgesinde hala hayli önemli.
