Ev kazalarının başında maalesef yanıklar geliyor. Yemek yaparken dikkatsizce tutuverdiğimiz tava, dalgınlıkla dokunduğumuz kızgın ütü, sakarlıkla üstümüze dökülen kaynar çay… Sadece evde mi? Trafikte, işte, piknikte, tatilde kısacası her yerde yanık riski hep var. Üstelik bu gibi kazalar eğer doğru müdahale edilmezse derin izler bırakabilir.
Bu nedenle bu yazımızda yanık hakkında derinlemesine bilgi verecek, yanık için neler yapılır, yanık nasıl geçer, yanık için ecza çantanızda mutlaka bulundurmanız gerekenler nelerdir gibi konulara değineceğiz. Böylece olası bir yanık kazasını hem fiziksel hem de duygusal anlamda en kolay şekilde atlatabilirsiniz. Hazırsanız önce yanık nedir ve ne şekillerde olabilir konusundan başlayalım.
Yanık denince cildin dış tabakasındaki hücrelerin zarar görmesiyle ortaya çıkan ağrılı durumu anlıyoruz. Bu duruma daha çok sıcağa maruz kalmanın sebep olduğu sanılsa da aşırı soğuk, kimyasal maddeler veya elektrik gibi dış etkenler de yanıkla sonuçlanabilir.
Yanıklar, yanığın şiddetine ve etkilediği dokulara göre ise derecelere ayrılıyor. Gelin, yanık derecelerine yakından bakalım. Zira yanık durumunda yapmanız gerekenler, derecesine göre farklılık gösterebilir. 1. derece yanık evde tedavi ile iyileşse de özellikle 2. ve 3. derece yanıklar için hemen bir sağlık profesyoneline başvurmalısınız.
1. Derece Yanık
Yüzeysel yanıktır.
Sadece cildin üst tabakasını etkiler.
Kızarıklık, hafif şişlik ve acı hissi görülür.
Yanık bölgesindeki deri 1-2 hafta içinde soyulur ve iz kalmadan iyileşir.
Kabarcıklar, ağrı, kızarıklık ve şişlik gözlemlenebilir.
Pansumanla 2-3 haftada iyileşir. Bazı durumlarda cerrahi tedavi de yapılabilir.
3. Derece Yanık
Epidermis, dermis ve alttaki dokuları etkiler.
Cilt beyazlaşır, kahverengileşir veya kararır.
Kaslar, kemikler ve iç organlar da etkilenebilir.
Ağrı genellikle yok denecek kadar azdır, çünkü sinir uçları hasar görmüştür.
Cerrahi müdahale ve rehabilitasyon süreci gerektirir.
Enfeksiyon ve ödem riski bulunur.
İyileşmesi çok uzun sürer ve yanık izi kalabilir.
Sıcak Kaynaklı Yanıkta Ne Yapılır? Yanık Acısı Nasıl Geçer?
Yanık derecelerini öğrendikten sonra şimdi de yanık durumunda neler yapmanız gerektiğine bakalım. Böylece hem iyileşme sürecini hızlandırabilir hem de acınızı hafifletebilirsiniz. İşte, yanık durumunda adım adım yapmanız gerekenler:
Yanık Etkenlerini Uzaklaştırın
Kazazedeyi hızlıca yanığa sebep olan kaynaktan uzaklaştırın. Üzerinde ateş varsa söndürün. Yanık bölge üzerinde elbise, takı gibi şeyler varsa çıkarın; kıyafetler cilde yapışmışsa etrafını kesin veya yırtın.
Soğuk Kompres Yapın
Bir ve ikinci dereceden yanık için: Yaralı bölgeyi hemen çok tazyikli olmayan soğuk ve temiz su altında tutun veya soğuk suyla ıslatılmış bir bez ile soğuk kompres yapın. Bu hem sıcaklığı alarak ağrıyı azaltır hem de deri hasarını en aza indirir.
Üçüncü derece, büyük ve şiddetli yanıkları: Vücut ısısı kaybına sebep olabileceği için su ile temas ettirmekten kaçının. Yaralı bölgeyi mümkünse kalp seviyesinin üzerine kaldırarak en kısa sürede sağlık kuruluşuna ulaştırın. Doktora gidene kadar enfeksiyon riskini azaltmak ve yanık bölgeyi korumak için temiz kuru bir bandaj veya steril gazlı bezle örtebilirsiniz.
Ağrıyı Hafifletmek İçin İlaç ve Bölgesel Yatıştırıcılar Kullanın
Aloe vera jeli veya Hindistan cevizi yağı gibi bölgesel yatıştırıcılar, yanık bölgesine uygulandığında rahatlama sağlayabilir. Bunun dışında içeriğinde çinko bulunan yanık kremlerinden de sürebilirsiniz. Bunun için uygulanan kişinin alerjik olmadığının bilinmesi önemlidir. Ayrıca doktorun önerisi doğrultusunda ağrıyı hafifletmek amacıyla ağrı kesici veya anti-inflamatuar ilaçlar kullanabilirsiniz.
Bol Su İçin
Su içmek, vücudun doğal olarak iyileşme sürecini destekler. Yanık durumunda su içmek ise vücudun sıvı kaybını dengelediği için daha da önemli. Bu nedenle bol bol su içmek önemli.
Soğuk Kaynaklı Yanık İçin Ne İyi Gelir?
Yanık çeşitlerinden bahsederken soğuk kaynaklı yanıktan da bahsetmiştik. Soğuk ısırması ya da donma da denilen bu tür yanıklara, sıcak ya da kimyasal yanıktan farklı müdahale ediliyor. Eğer soğuk yanığına maruz kalmış birisi varsa;
Hemen sıcak bir ortama taşıyın.
Islak giysilerini çıkarıp kuru giysiler giydirin. Mümkünse kat kat giyinmesini sağlayın. Bir battaniyeyle vücudunu sarmanız da vücut ısısının normale dönmesine yardımcı olur.
Donmuş alanı ılık suyla ısıtabilirsiniz. Sıcak su kullanmaktan kaçının, çünkü bu uygulama deriyi daha da tahriş edebilir.
Kan dolaşımını artırmak için hafif hafif hareket etmeye teşvik edin.
Kimyasal Yanıkları Ne Geçirir? Ne Yapmalı?
Kimyasal madde kaynaklı yanıklar ciddi yanıklardır. Öncelikle kimyasal madde ile temas eden giysileri dikkatlice ve diğer bölgelerle temas ettirmeden çıkarıp yaralı bölgeyi kimyasaldan arındırmak gerekir. Bunun için bölgeyi 10-15 dakika akan su altında tutun.
Daha sonra enfeksiyondan korumak için yaralı bölgeyi steril gazlı bez veya temiz bir bandaj ile örterek hızlıca sağlık birimine gidin. Öncesinde maruz kalınan kimyasal maddenin ne olduğunu öğrenebiliyorsanız mutlaka öğrenin. Bu bilgi doktorların hızlı ve doğru tedaviyi uygulamasına yardımcı olacaktır.
Elektrik Kaynaklı Yanıklarda Ne Yapmalı?
Elektrik kaynaklı yanıklarda öncelikle güvenliği sağlamak için elektrik kaynağını kapatmak önemlidir. Ardından hemen profesyonel tıbbi yardım alınmalıdır. Diğer yanıklardan farklı olarak su iletken olduğu için yanık bölgeyi suyla yıkamaktan kaçınılmalıdır.
Bunları Sakın Yapmayın! Yanık İçin Doğru Bilinen Yanlışlar
Yanık durumunda yapılması gerekenlerden bahsettik. Ancak bir de yapılması durumunda yarardan çok zararı olacak doğru bilinen yanlış uygulamalar var. Bunları aşağıda sizin için derledik:
Yanık bölgeye soğuk su ile kompres yapılması en hızlı ve rahatlatıcı uygulamadır. Ancak bölgeye doğrudan buz uygulanması deri dokusuna zarar verir. Bunun yanında soğuk su önemli bir müdahale yöntemi olsa da üçüncü derece yanıklarda ve elektrik yanıklarında hastaya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir.
Yanığın ardından oluşan su kabarcıkları kesinlikle patlatılmamalıdır. Çünkü bu kabarcıklar iyileşmeyi de sağlayan protein açısından zengin bir sıvı içerir.
Yanık bölgeye diş macunu, terebentin, yoğurt, yumurta akı, zeytinyağı veya benzer maddeler sürmek yanlıştır. Bu tür maddeler, yanığı daha da kötüleştirebilir ve enfeksiyon riskini artırabilir.
Benzer şekilde yanık bölgeye pamuk, tüy veya diğer yabancı maddeler koymak, enfeksiyon riskini artırabilir ve iyileşmeyi zorlaştırabilir.
Ağrı kesici ilaçları doktor önerisi olmadan aşırı kullanmak, yanık kaynaklı semptomları maskelediği için iyileşme sürecini olumsuz etkileyebilir.
Soğuk yanıklarında ilgili bölgenin kar ile ovulmaması gerekir. Bu dokuya zarar verebilir. Aynı şekilde etkilenen bölgeleri doğrudan sıcak suya veya ısıtıcının yanına yaklaştırmayın. Ani ısı artışı dokuları olumsuz etkiler.
Yanık Seti Nedir?
Tüm yanık çeşitleri için yapmanız ve yapmamanız gerekenleri sıraladık. Bunlar arasında uygun steril malzemelerle yanık bölgeyi korumak, jel ile ağrıyı hafifletmek gibi yöntemler için elinizin altında uygun malzemeler bulunması önemli.
Hem bu steril malzemeleri hem de makas, soğuk kompres, yanık battaniyesi, yanık minderi, steril jel emdirilmiş yanık sargıları, jel tüp gibi yanık durumunda ilk müdahale için gereken temel malzemeleri içeren setleri hazır olarak bulmak mümkün. Üstelik genelde yanık setleri, içindeki malzemeleri dış etkenlerden koruyan dayanıklı çantasıyla sunuluyor.
Yanık Seti Kullanımı
Yanık setlerinde yer alan malzemelerin kullanım alanlarını ve şeklini de merak ediyor olabilirsiniz. İşte, bu sette yer alan jel emdirilmiş battaniye ve sargıların nerede ve nasıl kullanıldığına dair detaylar:
Yanık jeli, lokal anestezik yani uyuşturucu ve antienflamatuar kısacası ağrı kesici özellikler gösteren, içeriğinde su da bulunan antiseptik bir jeldir. Doğrudan hasarlı bölgeye steril eldivenle sürülebilir ya da yaranın büyüklüğüne göre jel emdirilmiş sargı bezleri ya da örtüler kullanılabilir.
Steril jelli yanık sargıları, yanık jeli emdirilmiş 3 mm kalınlığında pedlerden oluşan ve yapışmayan sargılardır. Soğutucu ve ağrı kesici özelliği ile acıyı alırken içeriğindeki su ile alanı nemli tutar. Yanık üzerine yerleştirilir ve 4 saate kadar tutulur. Böylece deri üzerinde bir jel katmanı oluşturarak dış etkilere karşı korur, yanığın acısını alır, doku hasarını durdurur. Özellikle temiz soğuk suyun hazırda bulunmadığı durumlar için ideal bir çözüm.
Yanık örtüsü ya da yanık battaniyesi de daha geniş alana yayılmış yanıklarda yine yanığı hızlıca soğutmak ve böylece daha fazla doku hasarını önlemek için kullanılan, yanık jeli de içeren örtülerdir. Yanık alanı genişse yaralıyı bu battaniyeler ile sarabilirsiniz.
Olası bir yanık durumunu en az zararla atlatmak için Koçtaş’ta da bulabileceğiniz bu yanık setlerine de ilk yardım çantanızda mutlaka yer vermenizi öneriyoruz. Bu setlerin içeriğinin opsiyonel olduğunu, markadan markaya değiştiğini de belirtelim. Yanık dışındaki kazalar için ilk yardım çantası hazırlığı için de “İhtiyaç Anında Eksik Olmasın: İlk Yardım Çantasında Neler Bulunmalı?” yazımıza göz atabilirsiniz.
