Türk kahvesi tutkunları için mis gibi kokan bir kahvenin yerini ne alabilir ki? Yoğun kıvamlı, bol köpüklü Türk kahvesi sevenler için aslında farklı bir alternatif daha var: Dibek kahvesi. Dibek kahvesi konusunda bilgi sahibi olmak istiyorsanız ve “Dibek kahvesi nasıl yapılır?” diye merak ediyorsanız doğru yerdesiniz.
Türk kahvesinin bir çeşidi olarak görülse de esasen öğütme şeklinin farklılığından kaynaklı olarak bu ismi almış bir kahve diyebiliriz. Dibek kelimesi Türk Dil Kurumunun ifadesine göre “taştan veya ağaçtan yapılmış büyük havan” anlamına gelir. Kahvenin ismi de dibek denilen bu havandan gelir. Eskiden tahılları un haline getirmek için kullanılan bu havanda kahvenin de öğütülmesiyle ortaya çıkan bu lezzet, Türk kahvesine göre daha açık renklidir.
Dibek kahvesinin öğütme işlemi, geleneksel yöntemlerle yani taş veya ahşap havanda dövülerek yapılır. Bu sayede yapısı Türk kahvesine göre daha iri taneli, içimi ise daha hafif ve yumuşak olur. Kahve değirmenlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte bu yöntem zamanla yerini modern tekniklere bırakmış olsa da hala yöresel olarak dibek kahvesi, geleneksel yöntemlerle üretilmeye devam etmektedir. Ayrıca dibek kahvesi, yerel lezzetlerle zenginleştirilerek (zahter, sahlep vb.) farklı aromalarla hazırlanır ve bu da ona kendine has bir tat katar.
Dibek Kahvesinin Tarihi ve Kökeni
Osmanlı’da kahve çekirdeklerinin öğütülmesi için taş veya ağaçtan yapılmış büyük havanlar yani dibek kullanılırdı. Dibek kahvesi de bu geleneksel öğütme yöntemiyle günümüze kadar ulaşmayı başarmış. Yani Osmanlı’ya kadar uzanan bir kökeni var diyebiliriz.
Anadolu’nun farklı bölgelerinde özellikle Mardin, Harput ve Adıyaman gibi yerlerde dibek kahvesi kültürü hala hayli güçlü. Üstelik yöresel farklı aromalar eklenerek her bölgenin kendine özgü dibek kahvesi tarifi de oluşmuş.
Dibek Kahvesinin Türk Kahvesinden Farkı Nedir?
Dibek kahvesinin Türk kahvesinden farkını dört ayrı noktada ele alabiliriz:
Öğütme şekli: Dibek kahvesi dövülerek öğütüldüğü için iri bir taneli yapıya sahiptir. Diğer kahveler genellikle kahve değirmenleriyle ince şekilde öğütülür.
Kıvam ve tat: Dibek kahvesinin içimi Türk kahvesi gibi yoğun ve sert bir tat yerine daha hafif ve aromalıdır.
Renk: Klasik Türk kahvesine göre rengi daha açık olur ve daha az köpüklenir.
Aroma çeşidi: Zahter, sahlep, kakule gibi farklı aroma katıcılarla tatlandırılabilir. Bu durum da ona kendine has bir tat profili kazandırır.
Dibek kahvesini detaylı bir şekilde anlattığımıza göre şimdi de dibek kahvesinin yapımına geçelim.
Dibek Kahvesi Nasıl Yapılır?
Türk kahvesi ve dibek kahvesinin yapılışı aynıdır. Dibek kahvesine yöresel aromalar ya da şeker eklenebilir. Su yerine süt ekleyerek de içerisindeki malzemeler değiştirilebilir. Bu şekilde de farklı dibek kahvesi çeşitleri oluşur.
Gelin, ilk olarak klasik dibek kahvesi tarifinden başlayalım.
Malzemeler
1 tatlı kaşığı dibek kahvesi
1 fincan su
1 çay kaşığı şeker (isteğe bağlı)
Yapılışı
Cezveye fincan oranında soğuk su koyun.
1 tatlı kaşığı dibek kahvesini suyun üzerine ekleyin. Şekerli yapmak istiyorsanız bu aşamada 1 çay kaşığı şekeri de ekleyin.
Kahve kaynayıp köpüklenince oluşan köpükleri fincana alın.
Bir taşımlık daha kaynatıp taşmadan önce kalan kahveyi fincana alın.
Afiyet olsun.
Eğer “Sütlü dibek kahvesi nasıl yapılır?” diye merak ediyorsanız su yerine süt ekleyerek sütlü dibek kahvesi yapabilirsiniz.
Harput Dibek Kahvesi Nasıl Yapılır?
Harput dibek kahvesi, yöresel bir tat olarak öne çıkar ve diğer dibek kahvelerine kıyasla daha yoğun bir aroma profiline sahiptir. Kakule gibi baharatlarla tatlandırılmış bir tarifi vardır.
Malzemeler:
1 tatlı kaşığı dibek kahvesi
1 fincan su
Kakule (Harput dibek kahvesini direkt satın alıp aroma eklemeden de yapabilirsiniz.)
Şeker (isteğe bağlı)
Yapılışı:
Fincan oranında soğuk suyu ve 1 tatlı kaşığı kahveyi cezveye alın.
Baharatları ve şekeri üzerine ekleyin.
Karıştırmadan kısık ateşte pişirin.
Önce köpüğü fincanlara bölün, kahveyi cezvede bir taşım daha tutup sonrasında fincanlara dağıtın.
Afiyet olsun.
Mardin Dibek Kahvesi Nasıl Yapılır?
Mardin dibek kahvesi, bölgenin zengin baharat kültüründen etkilenmiş bir lezzettir. Zahter ve sahlep gibi katkılarla tatlandırılır.
Malzemeler:
1 tatlı kaşığı dibek kahvesi
1 fincan su veya süt
Zahter, menengiç veya sahlep (Mardin dibek kahvesini direkt satın alıp aroma eklemeden de yapabilirsiniz.)
Şeker (isteğe bağlı)
Yapılışı:
Bir fincan soğuk su ya da sütü ve 1 tatlı kaşığı dibek kahvesini cezveye ekleyin.
Üzerine zahter, menengiç veya sahlep gibi yöresel aromalar ekleyin.
Kısık ateşte pişirip kahve kabardığında fincana alın ve sıcak servis yapın.
Afiyet olsun.
Soğuk Dibek Kahvesi Nasıl Yapılır?
Soğuk kahve sevenler için dibek kahvesini buzlu ve serinletici bir hale getirmek mümkün.
Malzemeler:
1 tatlı kaşığı dibek kahvesi
1 fincan soğuk su
1 fincan soğuk süt
Buz küpleri
Şeker (isteğe bağlı)
Yapılışı:
Su ve kahveyi cezveye ekleyin, dilerseniz şeker de ekleyip karıştırın.
Sütü french press ya da süt köpürtücü yardımıyla köpürtün, kahvenin üzerine ekleyin.
Afiyet olsun.
Dibek Kahvesi Yapımının Püf Noktaları Nelerdir?
Osmanlı’dan günümüze ulaşan dibek kahvesini yaparken aşağıdaki püf noktalara dikkat ederek hazırlayabilirsiniz:
Kahvenin taze çekilmiş olarak kullanılması daha yoğun bir aroma ve tat elde etmenizi sağlar.
Kahve pişirilirken her zaman soğuk su kullanılmalıdır. Bu şekilde kahve daha yavaş ve homojen bir şekilde pişer.
Dibek kahvesi kısık ateşte yavaş yavaş pişirilmelidir. Kahvenin aroması bu şekilde ortaya çıkacaktır.
Pişirme işlemi yapılırken karıştırmamak gerekir. Karıştırma köpük oluşumunu engelleyebilir.
Köpük, Türk kahvesinin önemli bir göstergesidir. Dibek kahvesinde de bu özellik önemlidir. Köpükleri fincanlara dengeli bir şekilde almak gerekir.
En iyi kahve, ısıyı eşit dağıtan bakır cezvede pişer. Kahvenizi usulüne uygun pişirmek isterseniz bakır bir cezve kullanabilirsiniz.
Dibek kahvesinin tarihinden, çeşitlerinden ve tarifinden bahsettik. Koçtaş’ta da birbirinden farklı marka ve modellerini bulacağınız Türk kahvesi makinelerinin tüm pişirme inceliklerini dikkate alarak tasarlandığını, bakır cezvede ve köz üzerinde pişmiş kahve lezzetinde kahveler pişirdiğini belirtelim. Kahve Makinesi Temizliği Nasıl Yapılır? yazımızda bu makinelerin temizliğine dair detayları bulabilirsiniz. Eğer “Ben geleneksel yöntemlerden şaşmam!” diyenlerdenseniz de cezve modellerini Koçtaş’ta bulabilirsiniz.
