Günlük hayatımızda sabah kahvaltısından akşam yatana dek keyifle yudumladığımız çay; açık havada geçirilen hoş anların, ailece gidilen pikniklerin, kalabalık teras sefalarının da vazgeçilmezi. Açık havada iyi demlenmiş bir çayın sırrı ise geleneksel Türk çay kültürünün simgesi haline gelmiş semaverler.
Çay demlemeyi ve içmeyi adeta bir sanat haline dönüştüren bu geleneksel çay makinesi, artık modern hayatın koşullarına uygun olarak kullanımı daha pratik olan elektrikli semaver seçenekleriyle de çay keyfini taçlandırmaya devam ediyor.
Bu yazımızda kalabalık çay keyfinin simgesi semaverin doğru kullanımını keşfedeceğiz. Ama önce semaver ne demek ve çaydanlıktan farkı nedir, birlikte bakalım.
Semaver, çayın aromasını ve tadını en üst düzeye çıkarmak için tasarlanmış geleneksel bir çay demleme aracı. Rusya veya Orta Asya’dan kültürümüze giren semaver, Rusçada “kendi kendine kaynamak” anlamına gelen sama ve varit kelimelerinden türemiş. Burada aklınıza çaydanlıktan farkının ne olduğu sorusu gelebilir. Aslında çay demleme mantığı aynı olsa da semaver, boyutu sebebiyle özellikle sosyal etkinliklerde, açık hava buluşmalarında, pikniklerde kalabalık gruplara çay servisi için ideal.
Genellikle bakır veya paslanmaz çelikten yapılan bu metal kabın alt kısmında içinde su kaynatılan musluklu bir gövde, gövdenin altında ise kömür yakılan bir ocak ve bu ocaktan yükselen bir baca kısmı bulunur. Bu ocak sayesinde gövdedeki su kaynatılır.
Gövdenin üzerine içinde çayın demlendiği bir hatta bazen modeline göre iki demlik konur. Gövde kısmındaki su kaynamasıyla yükselen buhar, demlikteki çayın usul usul demlenmesini sağlar. Semaverle yapılan çayın lezzetini veren de budur.
Semaver Çeşitleri
Semaverler; farklı tasarımlarda, boyutlarda ve malzemelerle üretilen çeşitli modellerde olabiliyor. İşte, yaygın olarak kullanılan semaver çeşitlerinden bazıları:
Bakır Semaverler: Geleneksel Türk semaverlerinin en yaygın malzemesi bakırdır. Bakır semaverlerin genellikle el işçiliği ince süslemelerle bezelidir. Dolayısıyla bu semaverleri estetik görünümleri ve ısıyı iyi ileten özellikleri nedeniyle tercih edebilirsiniz.
Paslanmaz Çelik Semaverler: Paslanmaz çelik semaverler, modern tasarımları ve dayanıklılıkları ile öne çıkıyor. Paslanmaya karşı dirençli oldukları için uzun ömürlü bir seçenek olarak tercih edebilirsiniz. Ayrıca temizliği de daha kolaydır.
Portatif Semaverler: Piknik, kamp veya açık hava etkinlikleri için tasarlanmış, genelde alüminyumdan imal edilmiş, taşınabilir semaver modelleri, hafif ve kompakt tasarımlarıyla ayrışıyor. Portatif semaverlerin geleneksel olarak odun veya kömür konulan bir bölümü oluyor. Bunlar kömürlü semaver ya da odunlu semaver olarak biliniyor. Odunlu semaverlerde ateş gövdenin alt kısmında,, kömürlü semaverlerde ise semaverin baca kısmında yakılıyor.
Alternatif olarak taşınabilir semaverlerin, gaz veya elektrikli ısıtma sistemleri kullananları da olabiliyor.
Elektrikli Semaverler: Geleneksel semaverlerin aksine elektrikli semaverler elektrik enerjisi kullanarak suyu ısıtıyor ve çayı demliyor. Eğer pratik ve hızlı bir çözüm arıyorsanız, kullanacağınız alanda elektrik varsa bu semaverler tam size göre.
Öne çıkan semaver çeşitlerini sıraladıktan sonra tüm çeşitler için farklı büyüklükte, çift veya tek musluklu, çift veya tek demlik konulabilen alternatifler olduğunu da hatırlatalım.
Semaverde Çay Nasıl Demlenir?
Semaverde çay demlemek aslında çaydanlıkla benzer bir şekildedir. Semaverin altı kısmına soğuk su doldurun. Su kaynamaya başlayınca sıcak suyu içinde çay yaprakları bulunan demlik haznesine dökün. Demlik haznesindeki çay miktarını bardak başına bir tatlı kaşığı çay olarak düşünebilirsiniz.
Suyu demliğe koyduktan sonra azalan miktardaki soğuk suyu, su haznesine ekleyin. Demliği semaverin buhar çıkışı olan bölgesine oturtun. Çayın demini alması için ortalama 20 dakika kadar bekleyin. İşte, çayınız servise hazır. Artık demlikten dilediğiniz kadar dem, musluktan dilediğiniz kadar su alarak zevkinize uygun koyuluktaki çayınızı, ince belli bardağınızdan keyifle yudumlayabilirsiniz.
Çayın lezzetini artırmak için birkaç önemli noktayı da paylaşalım:
Porselen demlikte demlenen çayın keyfine doyulmaz. Bu nedenle semaveriniz için porselen bir demlik edinmenizi öneririz. Fakat porselen kırılabileceği için piknik, kamp gibi alanlarda pratik olmayabilir. Bu durumda bakır ya da paslanmaz demlikleri de kullanabilirsiniz.
Kullandığınız su da çayın lezzeti için önemlidir. Daha lezzetli bir çay için lezzetli içme suyu kullanmanız önemli. Çayın da taze ve kaliteli bir çay olması gerektiğini hatırlatmakta fayda var.
Çay yapraklarına fokurdayan suyu doğrudan dökmek, yaprakların haşlanmasına sebep olabilir. Suyu olabildiğince yukarıdan dökerek kaynar suyun hafifçe soğumasını sağlayabilirsiniz.
Demlenen çay 35-40 dakika sonra acılaşmaya başlayacaktır. Bu süreden önce tüketilmesini tavsiye ederiz.
Semaver Nasıl Yakılır?
Semaverde çayı nasıl demleyeceğinizden bahsettik. Peki, çayı demlemek için gerekli olan suyu nasıl ısıtacağız? Bir başka deyişle semaveri nasıl yakacağız? Bu sorunun cevabı semaverin çeşidine göre değişiyor. İşte, farklı modellerde semaverin nasıl yakılacağına ilişkin detaylar:
Odunlu Semaver Nasıl Yakılır?
Odunlu semaverler, odun sobaları ile benzer bir yapıdadır. Aynı odun sobasında olduğu gibi semaverin alt kısmında bulunan kapaklı odacığa odunlar ve tutuşturmak için gerekli malzemeler konulup yakılır. Kömürlü semavere göre daha kolay ve hızlı yanar, ancak suyu daha yavaş ısıtır.
Önce semaverin gövde kısmına su doldurun.
Kapaklı odacığa en alta kağıt ve çıra koyup üzerine odun parçalarını kubbe şeklinde dizin. Kibrit ya da çakmakla çıraları tutuşturun. Gerekirse yelleyerek ateşin harını artırabilirsiniz.
Odunlar tutuşunca bir miktar kömür de ekleyebilirsiniz.
Su kaynayıncaya kadar kapak açık kalabilir, sonra kapağı kapatabilirsiniz.
Kömürlü Semaver Nasıl Yakılır?
Bacadan yakılan kömürlü semaveri yakmak biraz daha zorlayıcı olabilir. Fakat yakıldığı zaman gövdedeki suyu sadece alttan değil, boylu boyunca ısıttığı için odunlu semaverlere göre suyu daha hızlı kaynatır.
Önce semaverin gövde kısmına su doldurun.
Alttaki kapaklı odacığın kapağını hava akımı için açın.
Baca kısmından önce çıra ve hızlı tutuşacak malzemeyi, sonra da tutuşturulmuş bir çırayı atın.
Ateş yanarken bir miktar daha odun parçası atıp ateşi kuvvetlendirdikten sonra dörtte üçü dolacak şekilde kömür atın. Kömürlerin bacayı tıkamayacak şekilde yerleştiğinden emin olun. Gerekirse bir sopa ile kömür parçalarını yerleştirebilirsiniz.
Su kaynayıncaya kadar kapak açık kalabilir. Daha sonra ateşin harını düşürmek için kapağı kapatabilirsiniz.
Elektrikli Semaverde Çay Nasıl Demlenir?
Elektrik bulunan ortamlarda en pratiği elektrikli semaver kullanmak. Diğerlerinde olduğu gibi bu çeşitte de önce gövdedeki suyu kaynatıp demlik kısmındaki çay yaprakları bu sıcak suyla buluşturularak 20 dakika demlenmeye bırakılıyor.
Ancak farklı olarak, odunlu ya da kömürlü semaverlerdeki gibi çıra, ateş, sis ve duman ile işiniz yok. Kaynatmanın başlaması için pratik şekilde fişi prize takıp düğmesini çevirmeniz yeterli.
Semaver Nasıl Temizlenir?
Açık havada semaverle çay keyfinin en zor kısmı belki de semaver temizliği. Elbette odunlu veya kömürlü olanlardan bahsediyoruz. Külleri iyice temizlemelisiniz ki semaveriniz bir sonraki çay keyfinize hazır olsun.
Her iki model için de temizliğe başlamadan önce ateşin iyice söndüğünden emin olun. Bir miktar su kullanarak ateşi kendiniz de söndürebilirsiniz. Elinizi yakmamak için çok dikkatli olun. Koruyucu bir eldiven de takabilirsiniz. Yine de yanık durumu olursa endişelenmeyin, “Bunlara Dikkat! Yanık Nasıl Geçer? Yanık İçin Neler Yapılabilir?” yazımızda yanık durumunda yapmanız ve yapmamanız gerekenleri sizin için derledik.
Alttan yakılan odunlu semaverleri kazan bölümünden ayırın. Alt kısımdaki külü çöpe dökün. İçten içe yanmanın devam etme ihtimaline karşılık çöpte yanacak bir malzeme olmadığından emin olun. Gerekirse üstüne bir miktar daha su dökün.
Gövde kısmındaki suyu boşaltın. Halen sıcak olabileceğinden bunu yaparken de dikkati elden bırakmayın.
Bacadan yakılan kömürlü semaverde ise bacadan sokacağınız bir sopa yardımıyla küllerin aşağıdaki odacığa dökülmesini sağlayın. Daha sonra alttan yakılan semaverdeki adımları izleyebilirsiniz.
Bonus: En İyi Elektrikli Semaver Hangisi?
Daha önce de söylediğimiz gibi elektrikli semaver alarak tüm bu ateş yakma, külleri temizleme detaylarıyla uğraşmayabilirsiniz. Peki, elektrikli semaveri onca marka ve model arasından nasıl seçeceksiniz? En iyi elektrikli semaveri almak istediğinizi biliyoruz; ama “en iyi semaver” kişisel ihtiyaçlara, tercihlere ve elbette bütçeye bağlı olarak değişebilir.
Elektrikli semaver seçerken aşağıdaki faktörlere dikkat ederek kendiniz için en iyi semavere sahip olabilirsiniz:
Isı Kontrolü: İyi bir elektrikli semaverde sıcaklık ayarı önemlidir. İlk kaynamadan sonra çayın ısısını koruması yeterli olacaktır. Satın almak istediğiniz modelde bu esnekliğin sunulup sunulmadığını kontrol edebilirsiniz.
Malzeme ve Kalite: Dayanıklı malzemelerden yapılmış bir semaveri uzun süre sorunsuzca kullanabilirsiniz. Paslanmaz çelik veya benzeri malzemeleri tercih edebilirsiniz.
Taşınabilirlik: Eğer semaveri sabit bir yerde tutmayıp farklı yerlere taşımanız gerekiyorsa hafif ve taşınabilir bir model seçmek önemlidir.
Kapasite: Çay keyfini kalabalık bir grup mu yapacak, daha sınırlı sayıda kişiler mi? Semaverin çay haznesinin kapasitesini buna göre belirleyebilirsiniz. Büyük bir grup için kullanılacaksa yüksek kapasiteli bir model tercih edilebilir.
Ek Özellikler: Bazı elektrikli semaverler ek özelliklere sahip olabilir. Örneğin otomatik kapanma fonksiyonu, su seviye göstergesi veya demleme süresi ayarı gibi özellikler, kullanım kolaylığını artırabilir. Bu gibi özellikler olup olmadığına bakabilirsiniz.
Bu yazımızda semaverler ve semaver kullanımı hakkında bilgiler paylaştık. Artık semaverinizi kapıp pikniğe gitmeye hazırsınız. Eksiksiz bir piknik hazırlığı için de “Kusursuz Bir Gün İçin: Piknik Malzemeleri Listesi” yazımızdan yardım alabilirsiniz.
Çayınızın her yudumunda açık havanın keyfini çıkarmanız dileğiyle!
